Modern devletin ortaya çıkışı aynı zamanda devletlerin sınırları içindeki vatandaşlarını “terbiyesini” doğurdu. Adabı muaşeret kurallarından, aynı dilin aynı lehçesini konuşmaya, aynı normlarla hareket etmeye kadar birçok kalıplaştırma ve tek tipleştirme modern devletin temel gayelerinden biri oldu. Tüm iktidarlar için benzeyen bir kitleyi yönetmek her zaman için daha kolaydır. Vatandaşı terbiye etmek, eğitim sistemi gibi yaygın araçlara sahip olan devletler için pek de zor olmayan bir iştir.
Elbette masallar, hikayeler ve halk anlatıları bu tek tipleştirmeden fazlasıyla etkilendiler. Orijinal halk anlatıları sistemin değer yargıları ve normlarıyla dolduruldu. Günün sonunda da çalışmazsan aç kalırsın, parayı vermezsen düdüğü çalamazsın, iyi bir çocuk olmazsan cadı seni yer diyen anlatılarla birçok kuşak yetişti.
Günümüzde de çocuk kitaplarına bu anlayışın inanılmaz bir hâkimliği söz konusu. Ancak elbette tersine bir akışla yol alan birçok çocuk kitabı yazarı var. Leo Lionni de bu yazarlar arasında oldukça önemli bir yere sahip. Lionni adil dünya düşlerini çocuk kitaplarına zarif bir şekilde sığdıran bir yazar. Üstelik resimlerini de kendisi yapıyor. Birçok kitabı olan yazarın şuan Türkçeye çevrilmiş dört kitabı var. Bu kitaplar, Frederick, Yeşil Kuyruklu Fare, Pezzetino ve Yüzyüz. Kitapların içerikleri ise kısaca şu şekilde:
Frederick:
Frederick yazın çalışmak yerine uzun kış geceleri için güneş ışığı, sıcaklık ve sözcük biriktiriyordu. Arkadaşları ise onun neden çalışmadığını veya ne biriktirdiğini anlamıyorlardı. Kış için erzak toplamaya devam ediyorlardı. Kış bastırınca yuvalarına çekildiler, yediler, içtiler. Ancak sonunda yiyecekleri bitti. O zaman Frederik’in biriktirdiği renklerle ve sözcüklerle bezenmiş hikayelerle ısınıp, sıcacık düşler kurdular.
Bize Ağustos Böceği ve Karınca hikayesinde çalışmazsak aç kalacağımız söylendi. Frederick ise başka bir şey söylüyor. Freederick farklı üretim biçimlerinden, tembellik hakkından ve birlikte tüketmekten bahsediyor.
Kitap 3 yaş üstü çocuklar için uygun.
Yeşil Kuyruklu Fare:
Fareler ormanda mutlu mesut ve huzurlu bir biçimde yaşıyorlardı. Ancak günün birinde şehirden gelen bir fare şehirdeki festivallerden bahsetti. Fareler bir festival yapmak için çok heyecanlandılar. Festivale hazırlandılar, süslendiler ve maskeler taktılar. Ancak festival bittiğinde maske taktıklarını unutmuş ve birbirlerine yabancılaşmış üstelik vahşileşmişlerdi.
Yeşil Kuyruklu Fare yabancılaşmanın en sade ve eğlenceli anlatımını sunuyor.
Kitap 3 yaş üstü çocuklar için uygun.
Pezzettino:
Pezzettino İtallyanca zerrecik anlamına geliyor.
Pezzettino herkesin çok büyük olduğu ve harika işler yaptığı bir dünyada yaşıyor. O kadar küçük ki büyük olmak ve harika işler yapmak için başka bir canlının parçası olmalıyım diye düşünüyor ve kimin parçası olduğunu bulmaya çalışıyor. Arayışları Pezzetino’nun kendi bütünlüğünü ve potansiyelini keşfetmesiyle sonuçlanıyor.
Lionni, Pezzetino’da çocukları ve potansiyellerini anlatıyor.
Kitap 3 yaş üstü çocuklar için uygun.
Yüzyüz:
Küçük kara bir balık olan Yüzyüz herkesten hızlı yüzüyor. Ancak tüm sürüsünü büyük bir balık yutunca yapayalnız kalıyor. Arkadaş bulmak için çıktığı yolda kendine benzeyen bir sürü buluyor. Ama bu sürü de büyük balıkların tehdidi altında. Sürü Yüzyüz’ün maharetiyle büyük bir balık gibi hareket etmeyi ve büyük balıklardan korunmayı keşfediyor.
Yüzyüz birlikte hareket etmek, dayanışmak ve örgütlenmek üstüne.
Kitap 3 yaş üstü çocuklar için uygun.
Daha fazla çocuk kitabı için: Evvel zaman kitaplığı.
Bulutlar çok uzun süre aynı gök yüzünde durmayı sevmez. Bulutlar hem gezmişler gökyüzünü, hem de gezdikleri yerlerde yağmur olup damla damla yer yüzüne düşmüşler. Bu gök ile yerin ilk buluşmalarında tabiat ana uyanmış. Her yeri mis gibi toprak kokuları sarmış. Tabiat ana gökten düşen bir kaç damla güneşin ardından tohumlar ekmiş, fidanlar büyütmüş, göğe uzanan serviler yetiştirmiş, uçsuz bucaksız kırlarda çiçekler açtırmış. Maviler, yeşilliklere dönüşmüş, yeşillikler renk renk çiçeğe bürünmüş. Doğanın renklenmesinin 100. gününde bülbül ilk şarkısını söylemiş güle. Bülbülün şarkısını duyan bir çocuk bir oyun uydurmuş aklından, toplamış arkadaşlarını başlamışlar oynamaya. Bir kadın görmüş çocukların oyununu. Tanık olmuş çocuk kahkahalarına. Çocukların neşesi, neşeli bir şarkıya dönüşmüş kadının dillinde. Kadının şarkısını duyan adam aşık olmuş kadına.
Bulutlar neden bu kadar güzeldir?
Bir küçük tohum bazen bir daldan düşer, bazen rüzgarla uzaklardan gelir, bazen bir kuşun gagasıyla taşınır başka başka yerlere. Ve düşer toprağa.
Gündüz Vassaf “Cehenneme Övgü”
Günden güne yetişkinler için bile yaşanılması zor bir coğrafyada çocuk olmak, büyümek ve kendini var etmek, üstüne üstlük bir kız çocuğu olarak var olmaya çalışmak!
